درمان غیرمنتظره سرطان

از آنجاییکه در یک روند درمانی چهار زن مبتلا به فرم کمیاب و مهاجم سرطان تخمدان که درمان استانداردی نیز دریافت نکردند، بهبود یافتند، دانشمندان در پی کشف این موضوع هستند که ایمونوتراپی از طریق چه مکانیسمی بر سرطان مؤثر بوده در حالیکه درمان های روتین با داروها بر این مورد تأثیرگذار نمی باشد.

درواقع زنان معالجه شده افرادی از کشورهای مختلف بودند که با اشراف بر گفته پزشکان خود که داروهای ایمونوتراپی جدید ممکن است تأثیر چندانی بر روند درمان نداشته باشند به صورت داوطلبانه از آن ها خواسته بودند تا این داروها را در روند درمان آن ها به کار گیرند. پس از موفقیت در پروسه درمان اینگونه به نظر می رسید که پزشکان اشتباه کرده اند و بدین ترتیب زنان درمان شده با داروهای ایمونوتراپی به زندگی عادی خود بازگشتند. این موضوع دانشمندان را به این فکر واداشت که چگونه این داروها با توجه به نظر پزشکان مبنی بر عدم کارایی بالا، بر روند درمان مؤثر بودند. درصورتیکه محققان قادر به کشف راز عملکرد این داروها می شدند، مسیر درمانی جدیدی در درمان سرطان هایی که به داروهای روتین پاسخ نمی دادند گشوده می شد.با توجه به نتایج به دست آمده دکتر  Jedd Wolchok رئیس انجمن ایمونوتراپی و ملانوما مرکز سرطان Memorial Sloan Ketting نیویورک بر این باور است که در حال حاضر ما در رابطه با چگونگی عملکرد سلول های سیستم ایمنی علیه سرطان اطلاعات کاملی نداشته و جهت پی بردن به این موضوع نیازمند مطالعه بر روی افرادی هستیم که بیولوژی بدن آن ها برخلاف تعاریف و حالات متداول باشد. دکتر Drew Pardoll  مدیر انستیتو ایمونوتراپی سرطان Bloomberg-Kimmel جان هاپکینز معتقد است با وجود اینکه چهار زن درمان شده به سختی یک کارآزمایی بالینی را تشکیل می دهند، بهترین مورد جهت دستیابی به بینش های جدید در زمینه ایمونوتراپی می باشند. چراکه این نوع از سرطان نمونه کمیابی از سرطان تخمدان در سلول های کوچک هایپرکلسمی می باشد که اغلب در زنان جوان و 20 ساله رخ می دهد. دکتر Douglas Levine، مدیر انکولوژی زنان زایمان در  New York University Langone Medical Centre که در زمینه این بیماری دارای تخصص می باشد، در گذشته کشف کرد که این بیماری ناشی از جهش ژنتیکی در یک ژن می باشد. زنان با این نوع سرطان تخمدان، به اشتراک اخبار و نکات در یک شبکه اجتماعی پرداختند. دکتر Levine پس از اینکه عضوی از این گروه شد دریافت که بخشی از بیماران در این گروه علی رغم نظر پزشکان خود مایل به استفاده از داروهای ایمونوتراپی بودند. بیماران مورد نظر پس از دریافت داروها خبر بهبودی بیماری خود را در گروه مشترک خود منتشر نمودند.

ایمونوتراپی و مکانیسم عملکرد آن به زبان ساده

ایده ایمونوتراپی در واقع بر پایه از بین بردن سپر مولکولی است که برخی از تومورها توسط آن از حمله گلبول های سفید خون در امان می مانند. درواقع سیستم ایمنی این سلول های توموری را  به عنوان یک ماده خارجی شناسایی می کند. این سلول ها توسط صدها جهش ژنتیکی به وجود می آیند که رشد آن ها را تضمین نموده و ازطرفی سبب شناخت آن ها توسط سیستم ایمنی بدن می گردد. با این وجود زمانیکه گلبول های سفید خون به سلول های سرطانی حمله می کنند، این سلول ها سپر دفاعی موردنظر را تشکیل داده و مانع تأثیر سیستم ایمنی می گردند. داروهای ایمونوتراپی این سپر را از بین برده و به سیستم ایمنی بدن اجازه می دهند تا سلول های تومور را شناسایی و تخریب کنند. اما داروهای جدید بر روی بسیاری از سرطان های متداول تأثیر نمی گذارند.

ازطرفی پشتیبانی این سرطان ها توسط جهش ها ی ژنتیکی به اندازه ای نمی باشد که آن ها را تبدیل به عاملی تهدید کننده برای زندگی فرد تبدیل کند، از این رو سیستم ایمنی بدن به آن ها را رها کرده و پاسخ مؤثر نمی دهد. سرطان ریه، یک نوع ژنتیکی از سرطان کولورکتال و ملانوما دارای تعداد زیادی جهش بوده و داروهای ایمونوتراپی اغلب در درمان آنها موفق می باشند. سرطان پروستات، لوزالمعده، پستان، تخمدان و به عبارت دیگر اکثر تومورها چند دارای جهش های اندکی می باشند. این ایده که داروهای ایمونوتراپی ممکن است در برابر انواعی از سرطان نظیر سرطان تخمدان سلول های هایپرکلسمی مؤثر باشد می تواند ناشی از دخالت تنها یک جهش در بروز این سرطان باشد. بدین ترتیب طبق نظر دکتر Pardoll یک رابطه معناداری بین پاسخ به درمان و میزان بار جهشی وجود دارد.

Oriana Sousa و ابمونوتراپی موفق

با این وجود چند استثناء عجیب و غریب وجود داشت. دانشمندان دریافتند که یک سرطان غیر معمول پوست به نام Merkel cell carcinoma به ایمونوتراپی واکنش نشان می دهد. عامل ایجاد کننده این بدخیمی یک ویروس می باشد و محققان تصور می کنند که عفونت موردنظر منجر به پاسخ سیستم ایمنی می گردد. پس از آن تعداد اندکی از زنان با سرطان تخمدان شناسایی شدند. ازجمله آن ها می توان به اوریانا سوزا، 28 ساله، یک روانشناس از کشور پرتغال اشاره نمود. این فرد در چند ماه متوالی دارای علائمی نظیر حساس خستگی، یبوست و تشنگی زیاد بود و پس از مدتی دچار استفراغ و دردهای شکمی شد. تمامی این موارد درصورتی بود که پزشک هیچگونه تشخیصی نداد. اوریانا سوزا پس از مراجعه به پزشکی دیگر و انجام سی تی اسکن از ناحیه شکمی متوجه حضور توده بزرگی در ناحیه شکمی خود شد و پس از نمونه برداری تشخیص پزشک مبنی بر وجود یک سرطان بدخیم بود.

پزشکان سوزا در تلاش برای کنترل سرطان بودند، و دوره های شیمی درمانی، پرتودرمانی و جراحی را انجام دادند اما با این وجود هربار تومورهای جدیدی ظاهر می شد. در نهایت در سال 2015  او موفق به متقاعد کردن پزشک خود در به کارگیری داروهای ایمونوتراپی شد. بدین ترتیب همزمان با مصرف داروها روند رشد تومور کاهش یافت و اکنون اثری از تومور در بدن سوزا وجود ندارد.  سوزا می گوید : “اکنون اغلب اوقات  پس از کار، من به باشگاه می روم و کلاس هایم را پیگیری می کنم. افرادی که نمی دانند چه اتفاقی برای من افتاده است، نمی توانند تصور کنند که من یک روزی به سرطان مبتلا بودم.”

داروهای ایمونوتراپی و تقویت سیستم ایمنی بدن علیه سلول های سرطانی

درحالیکه پزشکان به دنبال یافتن علت موضوع بودند دکتر Eliezer M Van Allen محققی در حوزه سرطان در انستیتو سرطان Dana-Farber  یک سرنخ پیدا کرد. او دریافت که ژن جهش یافته در سرطان کلیه، نوعی تنظیم کننده اصلی ژن های دیگر بوده که فعال شدن و زمان فعال شدن آن ژن ها را کنترل می نماید. اما ژن های تنظیم شده عادی بودند و پروتئینی تولید نمی کردند که منجر به تحریک سیستم ایمنی گردد. او می گوید : با این حال، بیمارانی که به ایمونوتراپی پاسخ می دادند آن هایی بودند که با جهش ژن اصلی شناخته می شدند. “ما این نتیجه را دیدیم و مطمئن نبودیم چه اتفاقی در آینده می افتد.”لوین و همکارانش پدیده مشابهی در بیماران مبتلا به سرطان تخمدان یافتند. آن ها معتقد بودند که ژن های فعالی که نسبت به سایر ژن ها به طور مرتب خاموش و روشن می شوند از نظر سیستم ایمنی مشکوک بوده و امکان حمله به آن ها وجود دارد با این وجود لوین تاًکید می کند که این فقط یک نظریه است.به هنگام بررسی تومورها توسط پاتولوژیست ها  گلبول های سفید خون مشاهده شده که این مورد می تواند بیانگر تلاش سیستم ایمنی برای حمله به سلول های توموری و دفاع از بدن باشد. بدن ترتیب این یافته ها در زمینه انجام آزمایشات بالینی جدید توسط  Pardoll و دکتر Padmanee Sharma در مرکز تحقیقات سرطان اندرسون کمک کننده می باشد. با وجود تمام موارد ذکر شده بیمارانی وجود داشتند که به ایمونوتراپی هم به خوبی پاسخ نمی دادند و بدین ترتیب به این نتیجه رسیدند که آزمایشی طراحی کنند تا به علت این موضوع پی ببرند. درنهایت مطالعه ای طراحی شد که توسط مؤسسه پارکر حمایت شد. بدین صورت که اسلایدهایی از نمونه بیماران تهه شد تا جهت بررسی حرکت و جهت گیری گلبول های سفید به سمت سلول های توموری بررسی گردند. سپس به بیماران داروهای ایمونوتراپی می دادند تا حرکت گلبول های سفید به سمت سلول های توموری را تقویت نمایند. درصورتیکه تعداد کمی از گلبول های سفید خون در بافت تومور وجود داشته باشد، بیماران ترکیبی از دو داروی ایمونوتراپی را برای کمک به انتقال بیشتر گلبول های سفید خون به تومور و برای حمله دریافت خواهند کرد. شارما می گوید: “این آزمایش برای همه متقاضیان نوشته شده است.” نتیجه دریافتی این می باشد که این داروها سلول های توموری را از بین نمی برند بلکه سیستم ایمنی بدن بیمار را تقویت می نمایند.Pardoll و همکارانش در Johns Hopkins در حال برنامه ریزی یک پروژه مشابه هستند. این افراد به دنبال توموری هستند (بدون توجه به نوع تومور) که پروتئین PD-1 را بر سطح خود بیان می کند. این مولکول مهارکننده سیستم ایمنی می باشد. بیماری که دارای تومور با این مشخصات باشد وارد مطالعه شده و داروی ایمونوتراپی متناسب را دریافت می کند.سوزا می گوید: “این یک تیر در تاریکی است. اما گاهی اوقات چنین تیری هدف را پیدا می کند.”او می گوید: “بر خلاف تصور ، چیزهای باورنکردنی اتفاق می افتد.”